Asya ülkelerinde açık ve uzaktan öğrenme, kalite güvence ve akreditasyon

(Kaynak: Jung, I., & Latchem, C. (2007). Assuring quality in Asian open and distance learning. Open Learning, 22(3), 235-250.)

Bir sürecin veya bir süreç sonunda meydana gelen çıktıların geçerli ve güvenilir olduğuna dair iç ve dış değerlendirmelerde kriterler ve performans göstergelerinde hemfikir olmak önemlidir, zor olan ise bunu başarmak. Bazılarına göre açık ve uzaktan öğrenmenin kalitesini belirlemeye yönelik kriterler ve standartlar, yüz yüze eğitim ile aynı, bazılarına göre ise farklıdır. Diğer yandan açık ve uzaktan öğrenme kurumlarının açık erişim, öğrenen-öğreten etkileşimi gibi konular düşünüldüğünde prensip olarak yüz yüze eğitim kurumlarından farklı olduğu bir gerçektir.

Açık ve uzaktan öğrenmede kalite anlayışı da hükümetlere, kurum yöneticilerine, kurumda çalışan öğretim elemanlarına göre değişebilmektedir. Hükümetler kendilerine sosyo-ekonomik yönden fayda getirebilecek kriterlere odaklanırken, kurumlar yönetim, ders alımı, öğrenen desteği, değerlendirme sistemi gibi konulara, öğretmenler veya araştırmacılar daha çok bu işin doğasına yönelik konulara odaklanabilmektedir. Dolayısı ile bu kadar farklı anlayış, aynı standartlar veya kriterlerde hemfikir olamamaktadır.

Bazı ülkelerdeki kuruluşlar, açık ve uzaktan öğrenmede kalite güvence ve akreditasyona rehberlik edebilecek bir takım çalışmalar yapmaktadır. Örneğin;

1. İngiltere'deki "the Open and Distance Learning Quality Council" akreditasyon sağlayanları değerlendirmektedir, "the Quality Assurance Agency (QAA)" uzaktan öğrenme ve e-öğrenmeye yönelik kalite standartları yayımlamıştır.

2. ABD'deki "the Commission of Institutions of Higher Education" elektronik olarak önerilen lisans ve sertifika programları için uygulamalar yayımlamıştır.

3. Güney Afrika'da "the National Association of Distance Education Organisations of South Africa" Güney Afrika'da uzaktan eğitim için örnek olayları da içeren kalite kriterleri geliştirmiştir.

4. Asya'da "the Indian Distance Education Council (DEC)" ulusal değerlendirme ve akreditasyon konseyi ve Malezya ulusal akreditasyon kurulu ile işbirliği halinde yukarıdakilere benzer uygulamalar yapmaktadır.

Diğer yandan yükseköğrenim kurumlarının ulusal sınırları aşması, kalite güvencenin uluslararası kurumlarca tanınmasını gerektirmiştir. Bu anlamda kalite güvence ve akreditasyon kuruluşları  uluslararası, bölgesel veya ulusal kuruluşlar olarak sınıflandırılmaya başlamıştır. Örneğin ENQA, Avrupa Yükseköğrenim alanında kalite güvence için standartlar yayımlamıştır. Benzer şekilde İngiltere'de Yükseköğrenim Kalite Konseyi (The Higher Education Quality Council), UNESCO/OECD, Amerika'da The Departmant of Education ve CHEA, diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak açık ve uzaktan öğrenmede kaliteyi geliştirici uygulamalar yapmaktadır. Ancak özellikle bu kurum ve kuruluşların değerleri, tanımları ve uygulamaları çeşitlilik gösterdiği için açık ve uzaktan öğrenmede kalite için tanımlanmış ve kabul edilmiş evrensel bir dizi kriter bulunmamaktadır.

1970'lerden bu yana Asya'daki ülkeler, geleneksel üniversitelere yerleşemeyenler, yetişkinler ve eğitimini yarım bırakmak zorunda kalanlar için açık üniversiteler kurmaya başlamıştır. İlk olarak 1971'de Tayland'ta kurulan Ramkhamhaeng Üniversitesini, 1974'te Pakistan'da Allama Iqbal Açık Üniversitesi ve sonrasında İsrail, Filistin, İran, Türkiye, Sri Lanka, Hindistan, Bangladeş, Endonezya, Çin, Güney Kore, Japonya, Hong Kong, Makao, Vietnam ve Filipinler izlemiştir. Bu ülkelerde kurulan üniversitelerin çoğunluğu hem kampüs içi hem de kampüs dışı (dual mode) eğitim vermektedir. Diğer yandan Asya'da bu kadar çok açık ve uzaktan eğitim veren kurumun bulunması Asya'yı dünyanın en çok uzaktan öğrenen bulunan bölgesi haline getirmiştir. Küreselleşmenin de etkisiyle bu kurumlarda açık ve uzaktan öğrenmede kalite güvence standartlaşması farklılık göstermektedir. Endonezya, Malezya ve Türkiye, açık ve uzaktan öğrenme konusunda ulusal kalite çerçevesine uymaktadır. Pakistan, Kore ve Çin ise bu konuda genel denetim mekanizmalarını çalıştırmaktadır. Hong Kong ve Hindistan açık ve uzaktan öğrenme için akreditasyon sürecinde, geleneksel üniversitelerdeki standartları uygulamaktadır. Bunların tersine Malezya, açık ve uzaktan öğrenmede ulusal akreditasyon kurulunun belirlediği kalite güvence sistemini uygulamaktadır.

Kurumsal düzeyde kalite güvence konusuna bakılırsa Asya ülkelerindeki bazı kurumlar (Bangladeş Açık Üniversitesi, Malezya Açık Üniversitesi, Sri Lanka Açık Üniversitesi gibi) kalite güvence yönetiminde merkezileşmiş sistem politikalarını kullanmaktadır. Bazıları (örneğin Hong Kong Açık Üniversitesi, Indira Gandhi Ulusal Açık Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi gibi) çeşitli akreditasyon kurulları, konseyleri, komisyonları ile işbirliği yaparak ortak sistemleri kullanmaktadır. Bazılarında ise kalite güvence sistemleri dağınık veya başkalarına yetki verilmiş şekilde işlemektedir. Örneğin Filipinler Açık Üniversitesi, yedi farklı kampüsündeki fakülte ve ofislerinde farklı kalite güvence mekanizmaları uygulamaktadır.

Açık ve uzaktan öğrenmenin kurumsal kalite güvence prosedürleri, planlama, yönetim ve idare, ders tasarımı, ders geliştirme ve ders alımı, öğrenen desteği, değerlendirme ve teknoloji uygulamalarını içermektedir. Bu konulara kurumsal tasarımda katı kriterler uygulanmaktadır.

Sonuç olarak açık ve uzaktan öğrenmede kalite güvence politikaları oluşturulurken aşağıdaki hususların dikkate alınması önerilmektedir:

 - Açık ve uzaktan öğrenme sağlayan tüm kurumlar yaptıkları işin kalitesini değerlendirme, güvence altına alma ve geliştirme konusunda sorumluluk hissetmelidir.

 - Kampüs içinde ve kampüs dışında verilen eğitim yöntemlerinin birbirine yakınlaşması, açık ve uzaktan öğrenme, geleneksel öğrenme, e-öğrenme veya yüz yüze öğrenmeyi birbirinden ayırmamalıdır ancak eğitimin farklı şekilde  alımından dolayı belirli kalite kriterlerine ve yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır.

 - Kalite güvence kurumsal misyonun bir parçası olmalıdır. Bu amaçla kurumsal kalite kültürü geliştirilmelidir.

 - Öğrenciye geri bildirim yapmaya dayalı sıkı bir değerlendirme gerekmektedir. Bu amaçla kısa dönem (ders ve hizmetlerden memnuniyetleri) ve uzun dönem  (iş ve genel yaşamlarına katkı düzeyi) planlamalar yapılmalıdır.

 - Toplumdaki paydaşlarca, açık ve uzaktan öğrenmeye yönelik, zaman, emek, destek ve fon ayırma gibi konularda meşrulaşmış bir ilgi gösterilmesi gerekmektedir.

 - Kalite güvence sistemlerinin merkezileşmiş, işbirlikçi veya dağınık olmasına veya neyin nasıl tanımlanıp değerlendirileceğine yerel şartlar karar vermelidir.

 - Hükümetler, bölgesel otoriteler ve kurumlar, açık ve uzaktan öğrenmede kalite güvence ve akreditasyona sınırların ötesinde çaba göstermelidir.