Bir sürecin veya bir süreç sonunda meydana gelen
çıktıların geçerli ve güvenilir olduğuna dair iç ve dış değerlendirmelerde
kriterler ve performans göstergelerinde hemfikir olmak önemlidir, zor olan ise
bunu başarmak. Bazılarına göre açık ve uzaktan öğrenmenin kalitesini
belirlemeye yönelik kriterler ve standartlar, yüz yüze eğitim ile aynı,
bazılarına göre ise farklıdır. Diğer yandan açık ve uzaktan öğrenme
kurumlarının açık erişim, öğrenen-öğreten etkileşimi gibi konular
düşünüldüğünde prensip olarak yüz yüze eğitim kurumlarından farklı
olduğu bir gerçektir.
Açık ve uzaktan öğrenmede kalite anlayışı da
hükümetlere, kurum yöneticilerine, kurumda çalışan öğretim elemanlarına göre
değişebilmektedir. Hükümetler kendilerine sosyo-ekonomik yönden fayda getirebilecek
kriterlere odaklanırken, kurumlar yönetim, ders alımı, öğrenen desteği,
değerlendirme sistemi gibi konulara, öğretmenler veya araştırmacılar daha çok
bu işin doğasına yönelik konulara odaklanabilmektedir. Dolayısı ile bu kadar
farklı anlayış, aynı standartlar veya kriterlerde hemfikir olamamaktadır.
Bazı ülkelerdeki kuruluşlar, açık ve uzaktan
öğrenmede kalite güvence ve akreditasyona rehberlik edebilecek bir takım
çalışmalar yapmaktadır. Örneğin;
1. İngiltere'deki "the Open and Distance
Learning Quality Council" akreditasyon sağlayanları değerlendirmektedir,
"the Quality Assurance Agency (QAA)" uzaktan öğrenme ve e-öğrenmeye
yönelik kalite standartları yayımlamıştır.
2. ABD'deki "the Commission of
Institutions of Higher Education" elektronik olarak önerilen lisans ve
sertifika programları için uygulamalar yayımlamıştır.
3. Güney Afrika'da
"the National Association of Distance Education Organisations of South
Africa" Güney Afrika'da uzaktan eğitim için örnek olayları da içeren
kalite kriterleri geliştirmiştir.
4. Asya'da "the
Indian Distance Education Council (DEC)" ulusal değerlendirme ve
akreditasyon konseyi ve Malezya ulusal akreditasyon kurulu ile işbirliği
halinde yukarıdakilere benzer uygulamalar yapmaktadır.
Diğer yandan
yükseköğrenim kurumlarının ulusal sınırları aşması, kalite güvencenin
uluslararası kurumlarca tanınmasını gerektirmiştir. Bu anlamda kalite güvence
ve akreditasyon kuruluşları uluslararası, bölgesel veya ulusal kuruluşlar
olarak sınıflandırılmaya başlamıştır. Örneğin ENQA, Avrupa Yükseköğrenim
alanında kalite güvence için standartlar yayımlamıştır. Benzer şekilde
İngiltere'de Yükseköğrenim Kalite Konseyi (The Higher Education Quality
Council), UNESCO/OECD, Amerika'da The Departmant of Education ve CHEA, diğer
kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak açık ve uzaktan öğrenmede kaliteyi
geliştirici uygulamalar yapmaktadır. Ancak özellikle bu kurum ve kuruluşların
değerleri, tanımları ve uygulamaları çeşitlilik gösterdiği için açık ve uzaktan
öğrenmede kalite için tanımlanmış ve kabul edilmiş evrensel bir dizi kriter
bulunmamaktadır.
1970'lerden bu yana
Asya'daki ülkeler, geleneksel üniversitelere yerleşemeyenler, yetişkinler
ve eğitimini yarım bırakmak zorunda kalanlar için açık üniversiteler
kurmaya başlamıştır. İlk olarak 1971'de Tayland'ta kurulan Ramkhamhaeng
Üniversitesini, 1974'te Pakistan'da Allama Iqbal Açık Üniversitesi ve
sonrasında İsrail, Filistin, İran, Türkiye, Sri Lanka, Hindistan, Bangladeş,
Endonezya, Çin, Güney Kore, Japonya, Hong Kong, Makao, Vietnam ve Filipinler
izlemiştir. Bu ülkelerde kurulan üniversitelerin çoğunluğu hem kampüs içi hem
de kampüs dışı (dual mode) eğitim vermektedir. Diğer yandan Asya'da bu kadar
çok açık ve uzaktan eğitim veren kurumun bulunması Asya'yı
dünyanın en çok uzaktan öğrenen bulunan bölgesi haline getirmiştir.
Küreselleşmenin de etkisiyle bu kurumlarda açık ve uzaktan öğrenmede kalite
güvence standartlaşması farklılık göstermektedir. Endonezya, Malezya ve
Türkiye, açık ve uzaktan öğrenme konusunda ulusal kalite çerçevesine uymaktadır.
Pakistan, Kore ve Çin ise bu konuda genel denetim mekanizmalarını
çalıştırmaktadır. Hong Kong ve Hindistan açık ve uzaktan öğrenme
için akreditasyon sürecinde, geleneksel üniversitelerdeki standartları
uygulamaktadır. Bunların tersine Malezya, açık ve uzaktan öğrenmede ulusal
akreditasyon kurulunun belirlediği kalite güvence sistemini uygulamaktadır.
Kurumsal düzeyde
kalite güvence konusuna bakılırsa Asya ülkelerindeki bazı kurumlar (Bangladeş
Açık Üniversitesi, Malezya Açık Üniversitesi, Sri Lanka Açık Üniversitesi
gibi) kalite güvence yönetiminde merkezileşmiş sistem politikalarını
kullanmaktadır. Bazıları (örneğin Hong Kong Açık Üniversitesi, Indira Gandhi
Ulusal Açık Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi gibi) çeşitli akreditasyon
kurulları, konseyleri, komisyonları ile işbirliği yaparak ortak sistemleri
kullanmaktadır. Bazılarında ise kalite güvence sistemleri dağınık veya
başkalarına yetki verilmiş şekilde işlemektedir. Örneğin Filipinler Açık
Üniversitesi, yedi farklı kampüsündeki fakülte ve ofislerinde farklı
kalite güvence mekanizmaları uygulamaktadır.
Açık ve uzaktan
öğrenmenin kurumsal kalite güvence prosedürleri, planlama, yönetim ve idare,
ders tasarımı, ders geliştirme ve ders alımı, öğrenen desteği, değerlendirme ve
teknoloji uygulamalarını içermektedir. Bu konulara kurumsal tasarımda katı
kriterler uygulanmaktadır.
Sonuç olarak açık ve uzaktan öğrenmede kalite
güvence politikaları oluşturulurken aşağıdaki hususların dikkate alınması
önerilmektedir:
- Açık ve
uzaktan öğrenme sağlayan tüm kurumlar yaptıkları işin kalitesini değerlendirme,
güvence altına alma ve geliştirme konusunda sorumluluk hissetmelidir.
- Kampüs içinde
ve kampüs dışında verilen eğitim yöntemlerinin birbirine yakınlaşması, açık ve
uzaktan öğrenme, geleneksel öğrenme, e-öğrenme veya yüz yüze öğrenmeyi
birbirinden ayırmamalıdır ancak eğitimin farklı
şekilde alımından dolayı belirli kalite kriterlerine ve
yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır.
- Kalite
güvence kurumsal misyonun bir parçası olmalıdır. Bu amaçla kurumsal kalite
kültürü geliştirilmelidir.
- Öğrenciye
geri bildirim yapmaya dayalı sıkı bir değerlendirme gerekmektedir. Bu amaçla
kısa dönem (ders ve hizmetlerden memnuniyetleri) ve uzun dönem (iş
ve genel yaşamlarına katkı düzeyi) planlamalar yapılmalıdır.
- Toplumdaki
paydaşlarca, açık ve uzaktan öğrenmeye yönelik, zaman, emek, destek ve fon
ayırma gibi konularda meşrulaşmış bir ilgi gösterilmesi gerekmektedir.
- Kalite
güvence sistemlerinin merkezileşmiş, işbirlikçi veya dağınık olmasına veya
neyin nasıl tanımlanıp değerlendirileceğine yerel şartlar karar vermelidir.
- Hükümetler,
bölgesel otoriteler ve kurumlar, açık ve uzaktan öğrenmede kalite güvence ve
akreditasyona sınırların ötesinde çaba göstermelidir.